Vegetarische of veganistische alternatieven voor klassieke zuivelproducten zijn 100% plantaardig, gemaakt van noten, zaden of graden, en vervangen dranken, spreads, ijs, yoghurt en andere kant-en-klare voedselproducten. Ooit waren ze alleen te vinden in gangpaden die bedoeld waren voor mensen met lactose-intoleranties of melkeiwitallergieën, maar tegenwoordig zijn plantaardige opties mainstream. Reden hiervan is dat steeds meer consumenten een gezondere levensstijl nastreven en proberen hun ecologische voetafdruk te verkleinen - of eenvoudig ontdekken dat deze producten echt heerlijk smaken.

Vergeleken met nog maar 10 jaar geleden worden consumenten nu in steeds meer markten verwend met keuzemogelijkheden - bijvoorbeeld doordat er elk jaar weer nieuwe zuivelvrije producten in de schappen komen. Tegelijkertijd stijgen ook de verwachtingen van de consument op het gebied van smaak, textuur, ingrediënten, voedingswaarde, herkomst en algehele ecologische voetafdruk. 

Wereldwijde trend van gezondere en bewustere voeding

Enkele studies schatten dat wel 65% van de wereldbevolking na de babytijd minder goed in staat is om lactose te verteren. Lactose-intolerantie komt het meest voor bij mensen van Oost-Aziatisch afkomst; meer dan 90% van de volwassenen van deze gemeenschappen lijdt hieraan. Lactose-intolerantie komt ook veel voor bij mensen van West-Afrikaanse, Arabische, Joodse, Griekse en Italiaanse afkomst. Deze intolerantie treedt meestal op omdat het lichaam minder lactase produceert, d.w.z. het enzym dat nodig is om melksuiker af te breken, naarmate we minder afhankelijk worden van melk als primaire voedingsbron. In veel culturen gebeurt dit al in de vroege kindertijd, met mogelijke spijsverteringsproblemen als gevolg. Anderen hebben een intolerantie voor melkeiwit of lijden aan melkallergie. Deze allergie veroorzaakt een reactie van het immuunsysteem en kan levensbedreigend zijn. Daarnaast mijden sommige mensen melkproducten bewust, om minder te worden blootgesteld aan steroïden of hormonen.

Wereldwijd nemen steeds meer mensen flexitarische, vegetarische of veganistische eetgewoonten aan omdat ze zich zorgen maken over de ecologische voetafdruk van sommige voedingsmiddelen. Dit heeft de interesse voor plantaardige dranken vergroot. Alternatieve dranken van bijvoorbeeld soja en erwten leveren veel eiwit, wat belangrijk is omdat steeds meer consumenten zich in deze richting bewegen. Dranken op basis van erwten bevatten per glas zelfs meer eiwit dan koemelk. Bovendien zijn deze soorten dranken in sommige markten betaalbaarder dan traditionele koemelk. En omdat de meeste mensen twee of drie porties zuivel (of zuivelalternatieven) per dag nodig hebben, is dit een kwestie die de consument niet zomaar kan negeren. Alles bij elkaar zijn dit factoren die de groei stimuleren die waar te nemen is in deze dynamische sector.

Een wandeling tussen de schappen met plantaardige dranken

De indrukwekkende verscheidenheid in deze sector blijkt duidelijk uit de talloze producten op basis van noten, zaden en granen, zoals soja, kokosnoot, cashew- en macadamianoten, hennep, quinoa, gerst, vlas en erwten. Veel van deze dranken hebben een hoge voedingswaarde en zijn verrijkt met calcium en vitamine D. Het meest gangbaar zijn:

• Sojadrank: een vloeistof met een hoog eiwitgehalte, gemaakt van gemalen gekookte sojabonen, gewoonlijk verrijkt en gebruikt als alternatief voor melk; bevat per beker ruwweg dezelfde hoeveelheid eiwit als koemelk
• Amandeldrank: een plantaardige drank gemaakt van amandelen; bevat geen cholesterol of lactose
• Rijstdrank: een granendrank gemaakt uit rijst (in de regel bruine rijst); wordt meestal ongezoet verkocht
• Haverdrank: een vloeistof gemaakt van havervlokken; wordt gebruikt als alternatief voor melk, als ingrediënt voor voedselbereiding en als drank

Zo veroveren plantaardige producten een plek in het winkelmandje

Cultuur en de economie spelen een cruciale rol in de ontwikkeling en verbreiding van de consumptie van plantaardige dranken. Volgens onderzoeksorganisatie Zenith Global domineerden de in Azië al zeer populaire "sojadranken" de globale categorie in 2018, met een aandeel van ongeveer 50% van het mondiale volume. Daarna volgden amandeldranken met 26%. Naar verwachting zullen deze de komende vijf jaar sterk in populariteit stijgen, vooral in Westerse landen. In de VS hebben amandeldranken al in 2013 sojadranken afgelost als meest verkocht plantaardig alternatief voor melk. In de regio Azië-Stille Oceaan komen nu meer nieuwe producten op de markt die ingrediënten met toegevoegde waarde bevatten, zoals collageen, aminozuren of houtskool, of de “vrij-van”-kenmerken benadrukken (bv. vrij van soja, noten, conserveermiddel, GMO of suiker). De reden van deze verschuiving ligt grotendeels in een grotere focus op gezonde voeding en het feit dat meer huishoudens hiervoor inkomen beschikbaar hebben.

Zoals in de hele voedingsmiddelensector groeit ook hier de populariteit van crossover-formaten. Muesli bijvoorbeeld, in de vorm van repen of yoghurt, die traditioneel met een lepel wordt gegeten, wordt nu vaak verkocht in ready-to-drink (RTD) verpakkingen; dit geldt ook voor probiotische, zuivelvrije alternatieven. De RTD-optie is ideaal voor actieve consumenten die naar hun werk reizen, op weg zijn naar het fitnesscentrum of een snelle snack tussen de maaltijden door willen. En terwijl de groeimogelijkheden voor zuivelalternatieven in de drankensector enorm zijn, waren de verwachtingen van de consument nog nooit hoger dan nu. Voor plantaardige yoghurtproducten adviseert Euromonitor International fabrikanten het volgende: 

Ondersteuning van ambitieuze klanten met volledige procesintegratie

De markt van zuivelalternatieven in China is al ver ontwikkeld – grotendeels vanwege de hoge lactose-intolerantie onder de bevolking en de duidelijke toename van het veganisme. Dankzij het hoge eiwitgehalte speelt soja nog steeds een dominante rol in de markt, en steeds vaker wordt het verpakt verkocht in plaats van vers - met name omdat de klant een groter gebruiksgemak wenst. De vraag naar duidelijk geëtiketteerde producten uit duurzame bronnen, gevolgd door duurzame en hoogwaardige productieprocessen, groeit eveneens.